BusinessHT - VİOP Düzenlemesinde Üzerinde Durulması Gereken 4 Konu - Atakan Yalçın

Kur riskini etkin şekilde yönetebilmek ihtiyacı, reel sektör yabancı para borçlanmasının tarihi yüksek seviyelerde olduğu şu günlerde, büyük bir önem arz etmektedir. Borç seviyesinden belki de daha önemli olan kur fiyatlarında ki yüksek volatilite ise ihtiyacı mecburiyet haline getirmektedir.

SPK, Şubat ayında aldığı kararla foreks kaldıraçlı işlemlerinde kaldıraç oranını 100:1'den 10:1'e düşürmüş ve 50 bin lira teminat koşulu getirmişti. Bu düzenleme küçük yatırımcıların katastrofik kayıp olasılıklarını azalttığı için toplumun büyük kesimi tarafından olumlu karşılanmış olmakla birlikte kur riskinden korunmak isteyen kurumsallara da çeşitli maliyetler çıkarmıştır.

Kurumsal yatırımcıların ve reel sektör şirketlerine aracılık görevi yapan kimi kurumların ihtiyaç duyması üzerine VİOP’ta hedge işlemi yapıp riskten korunmak isteyenler için yüksek kaldıraçla hedge işlemi yapma fırsatının önünün açılması bu yıl ki Sermaye Piyasaları Konferansı’nda gündeme alındı.

Finansal piyasaları düzenleme ve denetleme sorumluluğu bulunan kurumların önemli görevlerinden birisi de piyasa katılımcılarının ihtiyaç duydukları ürünleri zamanında ve doğru şekilde kullanıma sunabilmeleridir. Bu açıdan baktığımızda söz konusu adım bir piyasa ihtiyacının karşılanması bakımından önemlidir.

Bununla birlikte ilgili düzenleme üzerinde çalışacak komisyonların şüphesiz ki üzerinde duracakları birçok önemli konu vardır;

Bunlardan sanırım en önemlisi, vadeli işlem sözleşmelerinin tanımları itibarı ile, hedge amaçlı yapılan herhangi bir işlemin karşı tarafının doğal olarak spekülatif amaçlı işlem yapan bir birey ya da kurum olmasıdır. Aynı uzun/kısa (long/short) pozisyonunda bir tarafa yüksek kaldıraç imkânı verirken, hali ile diğer tarafa da aynı kaldıraç imkânını vermek gerekmektedir.

VİOP döviz sözleşmelerinde ki kaldıraç, güncel fiyatlara bakacak olursak, yaklaşık 1’e 20 seviyesindedir. Kıyaslama olarak verecek olursak, ABD’nin Chicago Mercantile Exchange (CME) borsasında ki vadeli işlem sözleşmelerinde kaldıraç oranları 1’e 8 ile 35 arasında çeşitlilik göstermektedir. Bu açıdan bakıldığında VİOP’da ki kaldıraç oranı diğer piyasalara benzerlik göstermektedir.

Herhangi bir vadeli işlem sözleşmesine yüksek kaldıraç imkânı verildiği zaman teminatlandırmanın seviyesi, likiditesi ve maliyeti gibi konular önem taşımaktadır. Doğal olarak kaldıraç fazla olduğu zaman dayanak varlık fiyatındaki değişim, sözleşmenin günlük uzlaşma fiyatlarına da yansıyacaktır. Bu da beraberinde fiyat limitleri ve gün içerisinde kaç defa “mark-to-market” yapılması gerektiğini de gündeme taşıyacaktır.

Son olarak hedge amaçlı işlem yapmak isteyen ile spekülatif amaçlı yatırım yapmak isteyenleri nasıl tanımlamamız gerektiği konusunu açıklığa kavuşturmak gerekecektir.

Aynı dayanak varlık üzerinde iki çeşit sözleşme düzenlemek bir çıkış yolu olmasa gerek...

Katılımcılardan birisi hedge amaçlı işlem yaptığın deklare etse bile, bu karşı tarafın “spekülatif yatırımcı” olduğu anlamını taşımayacaktır doğal olarak. Long/short pozisyonunun her iki tarafı da kendi ihtiyaçları bakımından hedge işlemi yapan kurumlar olabilir. Bu durumda da long/short eşleşmesini fiyat-zaman önceliğinden daha farklı bir mekanizmada altında mı gerçekleştirmek gerekecektir?

Özetleyecek olursak, gündeme alınan öneri finansal bir gerekliliğin karşılık bulmasına imkân tanınması açısından önemli olmakla birlikte, piyasa işleyesini etkin kılacak teknik altyapı ve detaylandırma da aynı derecede önem taşımalıdır.

*Atakan Yalçın, 1994 yılında Boğaziçi Üniversitesi Elektrik ve Elektronik Mühendisliği Bölümü’nden mezun oldu. İşletme Yönetimi Yüksek Lisans (MBA) derecesini 1996 yılında Southern Methodist Üniversitesi'nden; Finans Doktora derecesini ise 2002 yılında Boston College'dan aldı. 2000 yılında Brandeis Üniversitesi, 2003-2004 yıllarında Boston College’da ve 2004-2012 yılları arasında da Koç Üniversitesi’nde öğretim üyesi olarak çalıştı. Halen Özyeğin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi'nde görev yapmaktadır. Finansal Yönetim, Portföy Yönetimi, Finansal Modelleme ve Türev Ürünler üzerine dersler veren Dr. Yalçın'ın Finansal Ekonomi alanında yaptığı araştırmalar Journal of Empirical Finance, Journal of Banking and Finance, Journal of Financial Research ve Journal of Marketing gibi alanının önde gelen dergilerinde yayınlanmıştır.

** Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve BusinessHT'nin editöryel politikasını yansıtmayabilir. Ayrıca burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değil, yorum ve tavsiyede bulunanların kişisel görüşlerine dayanmaktadır. Bu görüşler, mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi, beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir.